पुहकर कवि के दोहे
Puhkar Kavi ke Dohe
कनक वरन सुंदर वदन, कमल नयन कटि छीन।
बरुन बान भुव भंग जनु, मदन चाँप करि लीन॥
पुहकर के कवित्त
Puhkar ke Kavitt
साँचे सी ढारी भरि भाइकै उतारी किधौं पुहकर के कवित्त
Saanche si dhaari bhari bhaikai utaari kidhaun Puhkar ke Kavitt
साँचे सी ढारी भरि भाइकै उतारी किधौं,.
चित्र में सँवारी विविधि विधि विचार है।.
जोबन की बारी काम चंदु की उज्यारी जोत,.
खरी सुकुवाँरी मानौ पान कै सी ढार है॥.
रूप रुचिकारी अरु तैसयो गुनन भारी,.
अचकि लचकि चलै जोबन के भार है।.
पुहुकर कहै पूरे पुन्य परवीन प्यारी,.
प्रीतम प्यारे कौं बनाई करतार है॥.
saa.nche sii Dhaarii bhari bhaa.ikai utaarii kidhau.n,.
chitr me.n sa.nvaarii vividhi vidhi vichaar hai।.
joban kii baarii kaam cha.ndu kii ujyaarii jot,.
kharii sukuvaa.nrii maanau paan kai sii Dhaar hai||.
ruup ruchikaarii aru taisayo gunan bhaarii,.
achki lachki chalai joban ke bhaar hai।.
puhukar kahai puure puny parviin pyaarii,.
priitam pyaare kau.n banaa.ii kartaar hai||.
saa.nche sii Dhaarii bhari bhaa.ikai utaarii kidhau.n,.
chitr me.n sa.nvaarii vividhi vidhi vichaar hai।.
joban kii baarii kaam cha.ndu kii ujyaarii jot,.
kharii sukuvaa.nrii maanau paan kai sii Dhaar hai||.
ruup ruchikaarii aru taisayo gunan bhaarii,.
achki lachki chalai joban ke bhaar hai।.
puhukar kahai puure puny parviin pyaarii,.
priitam pyaare kau.n banaa.ii kartaar hai||.
व्याख्या Explanation
मोहे जल मीन मृग सावक अधीन भये पुहकर के कवित्त
Mohen jal meen mrug saavak adheen bhaye Puhkar ke Kavitt
मोहे जल मीन मृग सावक अधीन भये,.
चंचल विसालनी के नैन-नैन त्रीय के।.
कुटिल कटाछ बान भाल तै विसेखियतु,.
हितु करि हरहि हरन हार हीय के॥.
अंजन के दीये दृग खंजन लजानै वन,.
कंजन समान मन रंजन हैं पीय के।.
पहुकर कहै लोल लोचन ललित लाज,.
प्रेम रस पीवनि कै जीवनि हैं जीय के॥.
mohe jal miin mrig saavak adhiin bhaye,.
cha.nchal visaalanii ke naina-nain triiy ke।.
kuTil kaTaachh baan bhaal tai visekhiytu,.
hitu kari harhi haran haar hiiy ke||.
a.njan ke diiye drig kha.njan lajaanai van,.
ka.njan samaan man ra.njan hai.n piiy ke।.
pahukar kahai lol lochan lalit laaj,.
prem ras piivani kai jiivani hai.n jiiy ke||.
mohe jal miin mrig saavak adhiin bhaye,.
cha.nchal visaalanii ke naina-nain triiy ke।.
kuTil kaTaachh baan bhaal tai visekhiytu,.
hitu kari harhi haran haar hiiy ke||.
a.njan ke diiye drig kha.njan lajaanai van,.
ka.njan samaan man ra.njan hai.n piiy ke।.
pahukar kahai lol lochan lalit laaj,.
prem ras piivani kai jiivani hai.n jiiy ke||.
व्याख्या Explanation
चंद उजियारी प्यारी नेकु न निहारी परै पुहकर के कवित्त
Chand ujiyaari pyaari nekun na nihari pare Puhkar ke Kavitt
चंद उजियारी प्यारी नेकु न निहारी परै,.
चंद की कला तै दुति दूनी दरसाति है।.
ललित लतानि मैं लतासी लगे सुकुँवारि,.
मालती सी फूलै जब मृदु मुसकाति है॥.
पुहुकर कहै जित देखिये विराजे तित,.
परम विचित्र चारु चित्र मिलि जात है।.
आवै मन माहिं तब रहै मन ही मैं गड़ि,.
नैननि बिलोकै बाल नैननि समाति है॥.
cha.nd ujiyaarii pyaarii neku n nihaarii parai,.
cha.nd kii kala tai duti duunii darsaati hai।.
lalit lataani mai.n lataasii lage suku.nvaari,.
maalatii sii phuulai jab mridu muskaati hai||.
puhukar kahai jit dekhiye viraaje tit,.
param vichitr chaaru chitr mili jaat hai।.
aavai man maahi.n tab rahai man hii mai.n gaDi,.
nainani bilokai baal nainani samaati hai||.
cha.nd ujiyaarii pyaarii neku n nihaarii parai,.
cha.nd kii kala tai duti duunii darsaati hai।.
lalit lataani mai.n lataasii lage suku.nvaari,.
maalatii sii phuulai jab mridu muskaati hai||.
puhukar kahai jit dekhiye viraaje tit,.
param vichitr chaaru chitr mili jaat hai।.
aavai man maahi.n tab rahai man hii mai.n gaDi,.
nainani bilokai baal nainani samaati hai||.
व्याख्या Explanation
सोई सोभा गगन अवनि पुनि सोई सोभा पुहकर के कवित्त
Soi sobha gagan avni puni soi sobha Puhkar ke Kavitt
सोई सोभा गगन अवनि पुनि सोई सोभा,.
तैसिये पताल सोभा एक उनहारि है।.
पुहुकर कहै कछू बरनी न जाति मो पै,.
मेरे मन आई सोई कही मैं विचारि है॥.
मान सर तीर तरु फूले हैं अनेक फूल,.
ताकौं प्रतिबिंब रहौ भुजा सी पसारि है।.
नागलोक माझ अध ऊरध अमर लोक,.
तीनों लोक मानौ तीनि नैन त्रिपुरारि है॥.
so.ii sobha gagan avni puni so.ii sobha,.
taisiye pataal sobha ek unhaari hai।.
puhukar kahai kachhuu barnii n jaati mo pai,.
mere man aa.ii so.ii kahii mai.n vichaari hai||.
maan sar tiir taru phuule hai.n anek phuul,.
taakau.n pratibi.mb rahau bhuja sii pasaari hai।.
naagalok maajh adh uuradh amar lok,.
tiino.n lok maanau tiini nain tripuraari hai||.
so.ii sobha gagan avni puni so.ii sobha,.
taisiye pataal sobha ek unhaari hai।.
puhukar kahai kachhuu barnii n jaati mo pai,.
mere man aa.ii so.ii kahii mai.n vichaari hai||.
maan sar tiir taru phuule hai.n anek phuul,.
taakau.n pratibi.mb rahau bhuja sii pasaari hai।.
naagalok maajh adh uuradh amar lok,.
tiino.n lok maanau tiini nain tripuraari hai||.
व्याख्या Explanation
अधर अनूप विय विंद्रम बंधूप बिंब
पुहकर के कवित्त
अधर अनूप विय विंद्रम बंधूप बिंब,.
मेरे जान चंद्र खंड दोऊ लै मिलाये हैं।.
ऊख तै पऊख तै मऊख तै हैं मीठे अति,.
सरस रसाल गुनि गीतन मैं गाये हैं॥.
सधर सुरंग रंग श्रवन सुधा के रस,.
मोहन मधुर मूरि जीवनि उपाये हैं।.
पुहुकर कहै प्रेम पाउ पिय जीय प्रान,.
विमल विचार वर विधना बनाये हैं॥.
adhar anuup viy vi.ndram ba.ndhuup bi.mb,.
mere jaan cha.ndr kha.nD do.uu lai milaaye hai.n।.
uukh tai pa.uukh tai ma.uukh tai hai.n miiThe ati,.
saras rasaal guni giitan mai.n gaaye hai.n||.
sadhar sura.ng ra.ng shravan sudha ke ras,.
mohan madhur muuri jiivani upaaye hai.n।.
puhukar kahai prem paa.u piy jiiy praan,.
vimal vichaar var vidhna banaaye hai.n||.
adhar anuup viy vi.ndram ba.ndhuup bi.mb,.
mere jaan cha.ndr kha.nD do.uu lai milaaye hai.n।.
uukh tai pa.uukh tai ma.uukh tai hai.n miiThe ati,.
saras rasaal guni giitan mai.n gaaye hai.n||.
sadhar sura.ng ra.ng shravan sudha ke ras,.
mohan madhur muuri jiivani upaaye hai.n।.
puhukar kahai prem paa.u piy jiiy praan,.
vimal vichaar var vidhna banaaye hai.n||.
व्याख्या Explanation
चुपरि चुनाई चोली सेतश्री साफ छबि पुहकर के कवित्त
Chupri chunaai choli setashree saaf chhabi Puhkar ke Kavitt
चुपरि चुनाई चोली सेतश्री साफ छबि,.
छाजत कवीन मनु उकति कौं धायो है।.
मेरे जान हैम गिरि सिखिरि उतंग विवि,.
ता पर तुषार पूरि पातरौ सो छायो है॥.
झीने जल जलज कमल की कली सी मानौ,.
अमल अनूप रूप रतनु लजायो है।.
महा मनि छटा पट अमित बिराजमान,.
किधौं पूजि पट जुग ईसनि चढ़ायौ है॥.
chupri chunaa.ii cholii setashrii saaph chhabi,.
chhaajat kaviin manu ukti kau.n dhaayo hai।.
mere jaan haim giri sikhiri uta.ng vivi,.
ta par tushaar puuri paatarau so chhaayo hai||.
jhiine jal jalaj kamal kii kalii sii maanau,.
amal anuup ruup ratnu lajaayo hai।.
maha mani chhaTa paT amit biraajamaan,.
kidhau.n puuji paT jug iisani chaDhaayau hai||.
chupri chunaa.ii cholii setashrii saaph chhabi,.
chhaajat kaviin manu ukti kau.n dhaayo hai।.
mere jaan haim giri sikhiri uta.ng vivi,.
ta par tushaar puuri paatarau so chhaayo hai||.
jhiine jal jalaj kamal kii kalii sii maanau,.
amal anuup ruup ratnu lajaayo hai।.
maha mani chhaTa paT amit biraajamaan,.
kidhau.n puuji paT jug iisani chaDhaayau hai||.
व्याख्या Explanation
रासि रस रूप किधौं दोई तन भूमि भूप पुहकर के कवित्त
Raasi ras roop kidhaun doi tan bhoomi bhoop Puhkar ke Kavitt
रासि रस रूप किधौं दोई तन भूमि भूप,.
उभय अनूप फल सुरसरि हार के।.
कंचन के कुंभ के कठोर करि कुंभ किधौं,.
संभु है स्वयंभु है जु कोडवार पार कै॥.
काम के गुरज गढ़ जोबन धुरज आछे,.
उन्नत उरज राखे राखन सिंगार कै।.
श्रीफल सबेल ऐसे नारंग जँभीर जैसे,.
जुगल कुच सुफल फल कनक की डार कै॥.
raasi ras ruup kidhau.n do.ii tan bhuumi bhuup,.
ubhay anuup phal surasri haar ke।.
ka.nchan ke ku.mbh ke kaThor kari ku.mbh kidhau.n,.
sa.mbhu hai svaya.mbhu hai ju koDavaar paar kai||.
kaam ke guraj gaDh joban dhuraj aachhe,.
unnat uraj raakhe raakhan si.ngaar kai।.
shriiphal sabel aise naara.ng ja.nbhiir jaise,.
jugal kuch suphal phal kanak kii Daar kai||.
raasi ras ruup kidhau.n do.ii tan bhuumi bhuup,.
ubhay anuup phal surasri haar ke।.
ka.nchan ke ku.mbh ke kaThor kari ku.mbh kidhau.n,.
sa.mbhu hai svaya.mbhu hai ju koDavaar paar kai||.
kaam ke guraj gaDh joban dhuraj aachhe,.
unnat uraj raakhe raakhan si.ngaar kai।.
shriiphal sabel aise naara.ng ja.nbhiir jaise,.
jugal kuch suphal phal kanak kii Daar kai||.
व्याख्या Explanation
कंचन के खंभ रंभ उपमा कहत कवि पुहकर के कवित्त
Kanchan ke khamabh ramabh upmaa kahat kavi Puhkar ke Kavitt
कंचन के षंभ रंभ उपमा कहत कवि,.
मेरे जान उभय सुभट नृप काम के।.
कहै कवि पुहुकर करभ करेलै लागै,.
एतौ अति कोमल हैं मनि अभिराम के॥.
साचे सौं मध्यि माखन की कीनै विधि,.
केसरि के गहै हैं निकट कटि छाम के।.
चितवित धूत किधौ दूत सम आगम के,.
प्रान निध? जानि किधौं जंघा जुग बाम के॥.
ka.nchan ke sha.mbh ra.mbh upma kahat kavi,.
mere jaan ubhay subhaT nrip kaam ke।.
kahai kavi puhukar karabh karelai laagai,.
etau ati komal hai.n mani abhiraam ke||.
saache sau.n madhyi maakhan kii kiinai vidhi,.
kesari ke gahai hai.n nikaT kaTi chhaam ke।.
chitvit dhuut kidhau duut sam aagam ke,.
praan nidh? jaani kidhau.n ja.ngha jug baam ke||.
ka.nchan ke sha.mbh ra.mbh upma kahat kavi,.
mere jaan ubhay subhaT nrip kaam ke।.
kahai kavi puhukar karabh karelai laagai,.
etau ati komal hai.n mani abhiraam ke||.
saache sau.n madhyi maakhan kii kiinai vidhi,.
kesari ke gahai hai.n nikaT kaTi chhaam ke।.
chitvit dhuut kidhau duut sam aagam ke,.
praan nidh? jaani kidhau.n ja.ngha jug baam ke||.
व्याख्या Explanation
अमल कमल कुच कमल के नाल किधौं पुहकर के कवित्त
Amal kamal kuch kamal ke naal kidhaun Puhkar ke Kavitt
अमल कमल कुच कमल के नाल किधौं,.
विमल विराजमान बैनी कैसी झाँई है।.
चक्रवाक चुंच तै छुटी सिवाल मंजरी कि,.
नागिनि निकसि नाभि कूप ही तै आई है॥.
जमुना की धार तम धारि किरवान धरि,.
किधौं अलि सावक की पंगति सुहाई है।.
पहुकर कहै रोम राजी यौं विराजी आई,.
बरनी न जाइ कवि उपमा न पाई है॥.
amal kamal kuch kamal ke naal kidhau.n,.
vimal viraajamaan bainii kaisii jhaa.n.ii hai।.
chakravaak chu.nch tai chhuTii sivaal ma.njrii ki,.
naagini niksi naabhi kuup hii tai aa.ii hai||.
jamuna kii dhaar tam dhaari kirvaan dhari,.
kidhau.n ali saavak kii pa.ngti suhaa.ii hai।.
pahukar kahai rom raajii yau.n viraajii aa.ii,.
barnii n jaa.i kavi upma n paa.ii hai||.
amal kamal kuch kamal ke naal kidhau.n,.
vimal viraajamaan bainii kaisii jhaa.n.ii hai।.
chakravaak chu.nch tai chhuTii sivaal ma.njrii ki,.
naagini niksi naabhi kuup hii tai aa.ii hai||.
jamuna kii dhaar tam dhaari kirvaan dhari,.
kidhau.n ali saavak kii pa.ngti suhaa.ii hai।.
pahukar kahai rom raajii yau.n viraajii aa.ii,.
barnii n jaa.i kavi upma n paa.ii hai||.
पुहकर का रासो काव्य
Puhkar ka Raaso Kaavya
वयसंधि वर्णन
Vayasandhi varnan
पुहकर
वयसंधि वर्णन
पुहकर
(छंद पद्धरी)
जब दसम वरष प्रवेस। तब अतन जतन प्रदेस॥
पुतरनि जो खेलत बाल। अति चरन चंचल प्याल॥
तन वसन लागत धूरि। निरखत नैननि पूरि॥
विगलत्त अंचल चीर। तिहि धरति नाहिन धीर॥
सब प्रकृति उलटि अचान। फिर अंग मनमथ आन॥
यह वैस निरखत नैन। थकि मुखह पुहुकर वैन॥
(चौपही)
निस पुतरी सेज्या पौढ़ाई। देखि प्रात उठि रही लजाई॥
चलत न धाइ खेल अनुरागी। बसन धूरि उठि झारन लागी॥
निरखि नैन पुनि दृष्टि छिपावै। बार-बार उठि अंचल लावै॥
छूटे बार बधावति बाला। उहि विधि चित्त न आवत प्याला॥
उलट अचानक प्रीत पुरानी। वदन जोति सोभा अधिकानी॥
रंग अनंग दुति अंग जनाई। चरन चपलता नैननि आई॥
(दोहा)
सैसवताई जतन तनु, प्रगट तरुनता होति।
दुतिहि देखि पाँनूस ज्यौं, पुहुकर मनमथ जोति॥
(दंडक)
लसै बय संधि आछी अमल अनूप अंग
अंबर उदित इंद्र कैसो चंद देखिये।
पुहुकर कहै दुति वरनी न जात मोपै
जोई कवि कहै छवि ताही तै विलेखिये॥
लेखि न परति सिसुताई तरुनाई तन
कौन घटि कौन बढ़ि कौन भाँति लेखिये।
सोभा घाम छाँह ज्यौं, सुनैनी कैसे नैन ज्यौं
कुरंग कैसे नैन ज्यौं दुरंग वैस देखियै॥
(दोहा)
तन लज्जा मुख मधुरता, लोचन लोल विसाल।
देखत जोबन अंकुरित, रीझत रसिक रसाल॥
(चौपही)
भौंह चक्र पच्छिम अनियारे। मद खंजन जनु बान सँवारे॥
श्रवन सींव लोचन रतनारे। पदम पत्र पर भँवर विचारे॥
कुंडिल किरनि कपोलन झाँई। छवि कवि पै कछु बरन न जाई॥
मुत्तियगन देखत मन मोहै। जनु नछत्र ससि पारस सोहै॥
मंद हास दसनन छवि देखी। सुधा सींचि दारौं दुति लेखी॥
नासी निकट अधर मधु राखे। चाहत कीर बिंब फल चाखे॥
जुग उरोज कछु दई दिखाई। उपमा इक मेरे मन आई॥
कमल कली सोभा सुखदाई। जोबन सर झीने मन आई॥
उदर छामि कटि जान न जोई। श्रोनि भार भंगुर अति होई॥
मंद मराल गही गति बाला। कहँ लगि कहौँ विनोद रसाला॥
(दोहा)
पुहुकर अधरन अरुनता, किहि गुन भई अँचान।
जग जीतन कौ मदन पै, लिये पैज किरपान॥
रूप वर्णन
Roop varnan
पुहकर
रूप वर्णन
पुहकर
(छंद गीत मालती)
चित्र बुद्धि विचित्र चित्रै रूप रंभा आगरी।
अति गौर चंपक वरन कनकहिं दीप दुति की नागरी॥
सुकुमारि कुँवरि किसोर कोंवल नागवल्ली सी लीखी।
तहँ ललित लटकत चारु चोटी देखि तिहि धावत सिखी॥
परवीन पूरन चंद बदनी बंक जुग भृकुटी लसैं।
छुटि अलक लटकि कपोल पर जनु कमल अलि अबली बसैं॥
मृग मीन खंजन नैन अंजन चित्त रंजन सोहई।
विषधार बान बिलोल बरुनी देखि मनमथ मोहई॥
मृद हास मंडित अधर विद्रुम दसन दुति जनु हीर को।
रद बीच दाड़िम मुक्त झलकत चिंचु नासा कीर को॥
तहँ कनक मनि मय करन कुंडल चिबुक चवन विराजही।
मनि मंड कंठ मयूर ग्रीवाँ हार हियँ छवि छाजही॥
वर बाल वाहु मृनाल सी कर कंज कोमल सोहई।
रंग अरुन करतल हरत जिहिं देखि मुनि मन मोहई॥
मनि मुद्रिका बनि अंगुली कर किसल कोंवल अत्तियाँ।
तहँ दिपत नख जनु दीप हैं मनौ रंभ दंपति बत्तियाँ॥
अति कठिन उठत उरोज उन्नत मनहुँ संभु स्वयंभु हैं।
कटि छीन केहरि भृङ्ग लज्जति जंघ रंभा खंभु हैं॥
पद पदम पदमिनि रूप सेवति कुनित नूपुर सज्जियौ।
जहँ जटित मरकत नील मनि कर भँवर बालक लज्जियौ॥
नृत्य वर्णन पुहकर
Nritya varnan Puhkar
सुखधाम सखी सब आनि बसीं। घन मै जनु दामिनि रेख धसीं॥
अंग अंगनी अंग सुरंग रसीं। रितु आगम इंद्र वधू सरसीं॥
कमलदल लोचन चंद्र मुखी। गज गौनि मरालति वाल सुखी॥
सुर अप्छरि ते पुरहूत प्रिया। नव वैस उठंत उरोज हिया॥
कबरी सिर स्याम बनाइ गुही। मिलि मुत्तिय चंदन माल छुही॥
धँसि कुंकुम खौरि जो भाल रची। जिय मध्य विराजन आइ सची॥
मकराकृत कुंडिल हीर जरे। जुग भान मनौ अहँकार भरे॥
नव मुत्तिय बेसरि यौं लटकै। मनु देखत देवनि कौ अटकै॥
मुख सुंदर मध्य तमोल भरे। जु विराजित कंचन मोल जरे॥
रसना कटि छीन नबीन वजै। नव नूपुर नादि विवादि सजै॥
पहिरीं कसि कंचुकि हार हियं। नव नागर नृत्य विचार कियं॥
घन तंतु सुकिन्नर बीन बजै। सुरवील रबाब उपंग सजै॥
मुरजा धुनि झंझ मृदंग तहाँ। सुर मंदिर ताल विलास जहाँ॥
रंग भूमि सुरंग बनाइ रची। धरनी जमु कंचन हरि खची॥
करि मंगल गाइनु गान ठयौ। सुर साधि सुग्राम अलाप लयौ॥
षटराग अलापहिं संग त्रिया। गुन संगति अंसित इंद्र प्रिया॥
पौहुप अंजुल पातरु हथ्थ लई। उघटी मुख संगित गत्त नई॥
तत्थेई तत्येई सुतथ्थरियं। तत थुंगत थुंगतियं॥
ग्रिडितं क्रिटितं क्रिटितं क्रिटिथा। गृढ़ता थियता थियता थियथा॥
थिरडा थियतं क्रिततं तकियं। झिझिक्रट झिझिक्रट झंझकियं॥
थिपि धिधि किमि किनि कै उबटैं। तनु तोरत तार सितार लटैं॥
कटि किंकनि नूपुर हथ्य बलैं। सुखही गति तोटक छद चलैं॥
उरमै बिरुपै तिरपै हुरमैं। भ्रमरी रस भंग नही सुरमैं॥
लग लागत लाग सुडाग फिरैं। अलकै छुटकै तिजु भुंम्मि परैं॥
गति यौ धर मान नवीन ठवैं। रसना रस नाइक ताल चवैं॥
पसु पच्छि जे पेवत मौनु गरी। तिनि के जल पानि सुध्यौ बिसरी॥
ससि कौ रथ चाहत भूलि रह्यौ। सरिता जल फेरि उलट्टि बह्यौ॥
द्रुम पल्लव अंकुर और भये। किसलै दल रौम प्रगट्ट नये॥
सुर गंध्रप चित्र समान रहै। कवि पुहुकर पै नहि जात कहै॥
केलि समागम पुहकर
Keli samaagam Puhkar
केलि समागम
पुहकर
(दोहा)
पुहुकर जो मन में बसे, नैन बिलोकै ताहि।
मूरति पूज पषान की, ध्यान धरत कर जाहि॥
काम कुँवर बस काम के, कामिन कर गहि लीन॥
चतुर चारु चुंबन उरज, आलिंगन पुन दीन॥
(चौपही)
चतुर चारु जोवन भरि दोऊ। सरवर रूप न पूजै कोऊ॥
दोऊ काम कला परवीना। दोऊ नख सिख नेह नवीना॥
दोऊ सेज एक छबि छाजै। एक रासि जनु रबि ससि राजै॥
उतहि कुँवर मनमथ मतवारौ। विविध भाउ रस विलसन हारौ॥
इतहिं नवल नव वधू पियारी। गुननि पौढ़ अरु जोबन वारी॥
करहिं कलोल काम कर क्रीड़ा। क्रम-क्रम तजहि मदन बस ब्रीड़ा॥
प्रथम सुरति पिय चातुर ताई। उतहिं प्रान पति आतुरताई॥
ललित लाज भय भामिनि सोहै। चितवत चतुर चातुरी मोहै॥
(दोहा)
प्रथम सुरति प्रीय है, पहुकर सरल विलास।
कामी के चित आतुरी, कामिनि के मन आस॥
(छंद तोटकी)
मन कामिनी त्रास प्रकास लसै। जुग लोचन भीतर लाज बसै॥
उनमीलत अच्छ बिराज इमं। रवि उग्गत वारिज हास जिमं॥
जुग मूल उरोजनि आड़ दियै। कर पल्लव नीबी निरोध कियै॥
जुग जंघनु बंधनु बाँध रही। कर सौं कर आरत रूपगही॥
हिय कंपत साँस उसास भरै। मृग अच्छ कटाच्छन चोट करै।
रति केलि विलोकत वान लजै। नव नूपुर की झनकार बजै॥
छिन में जब प्रीति प्रतीति भई। छल कै बल कै उरलाइ लेई॥
दोई आनंद आनंद अंक भरै। रुचि सौं अधरामृत पान करैं॥
अवलोकन चुंबन हास रसं। रति रीति करंति बिलास वसं॥
कटि छीन पयोधर प्रान प्रिया। हरषै हित सौंह लसंत हिया॥
महकै जनु मध्यी सुगंध रची। कुहकै जनु कोकिल केलि सची॥
परसै जनु पारस प्रीत जिमं। दरसै मुख चंद चकोर इमं॥
(दोहा)
सिथलित सिर अलकावली, सिथलित जंघ दुकूल॥
मैटि लाज मरजाद तन, बढ़ी परसपर फूल॥
(सवैया)
उरज उतंग अरु उद्दित अनंग अंग,
सोभी पिय संग रति रंग के विहार की।
कुंडिल कपोल सोभा जगमगै जु दीप जोति,
पहुकर प्रीत परिरंभन प्रकार की॥
सिथिलित सुदेस केस भाल श्रम सीकरनि,
तैसियै उर लसति छबि मौतिनि के हार की।
रोम-रोम देति सुख-सुख न्यारे-न्यारे भेद,
धुनि रसनानकार रसना झनकार की॥
(दोहा)
पुहुकर सर जस वोस कन, ढिगहिं चलत विव चंद।
अहिपतिनी तहिं पर लसत, पति पावत मकरंद॥
दोऊ जोबन ज़ोर में, मदन महा मद अंध।
पुहुकर प्रेम प्रकास तैं, छूटे सकुचे बंध॥
जुरत सुरत संग्राम में, पहुकर उभै अजीत।
हारे हारि न मानहीं, केलि रची विपरीत॥
(छंद तोटक)
विपरीति रची रति केलि कला। घन ऊपर ज्यौं चमकै चपला॥
विथुरी लट आनन रूप रसै। रजनी तम वे रजनीसु लसै॥
कवरी छुटि फूल परत्ति इमं। निसि स्याम नच्छत्र गिरंति जिमं॥
मुकता गन छूटति टूटि परै। जनु फूलझरी छुटि फूल झरै॥
श्रम सीकर ल्हास सुखं हरषै। दधिजात सुधा कर से बरषै॥
कुच ऊपर मुत्तिय हार चलं। सिर संकर गंग प्रवाह ढलं॥
चमकै चल कुंडिल केस मिलै। थहरै रजनीकरु राहु गिलै॥
कट किंकिनि कंकन भेद बजै। तरुनी तिहिं ऊपर नृत्य सजै॥
रसना रस चुंबन चौज करै। तिहि तालनि में झपताल परै॥
अधरामृत पानि सुदंत लगै। हय ताजनु ज्यौं मनमथ्य जगै॥
अति लालचु लोभ सु आतुरता। अरु तैतिस बैनु सुचातुरता॥
उडुपत्ति कला जिमि रूप चढ़ै। पल ही पल प्रेम हुलासु बढ़ै॥
(दोहा)
दंपति जोबन ज़ोर तै, भिरति सुरति-संग्राम।
हारे हार न मानहीं, संग सहायक काम॥
पुहुकर नाइक मैन मय, पाइ प्रथम नवनारि।
सुख लूटत निधि रंक ज्यों, देखौ रसिक विचारि॥
(सवैया)
गाढ़ौ गढु लाज लै ढहाइ डारी कोट वोट,
नीबी पट खोलि रस जीति करि लीनै है।
छाती नख रेख, छत दसन अधर हँसि,
किधौ मधुपान सुख प्राननि कौ दीनै है॥
लूट्यौ लंकु लंका जैसे संकु तजि अंकु भरि,
पुहुकर कहै अंग-अंग बसि कीनै है।
काम की अलोल कोक कलाकी कलोल करि।
सुरति समूह सुखरंग रस भीनै है॥
(दोहा)
इत नागर नव जोवना, नव अनंग नव नेह।
मनमथ मन रथ सारथी, सुरति जुद्ध नहि छेह॥
(सवैया)
मन के सुरथ चढ़ि सारथी अनंग संग,
भृगुटी धनुक धरे वरुनी के बान जू।
अंचल धुजा सौं सोहै कंचुकि जिरह जेबि।
सुभट कटाछ सेज मसर मैदान जू॥
रति सौं रुचिर रूप रैनि रति जुद्ध कियौ,
कंकन किंकिनि बाजै विजै के निसान जू।
पुहुकर तीखे नख घाइ सनमुख लागे,
मुरी न मयंक मुखी सुरति सुजान जू॥
(दोहा)
पुहुकर रस भरि रीझि करि, आनंद भरे अपार।
त्रिपिति भये करि केलि रुचि, मदन जुद्ध तिहिं वार॥

No comments:
Post a Comment